Interdisciplinarnost, sintetički pristup još više dolazi do izražaja zbog psihološkog zahvaćanja obitelji oboljelog, budući da bolest ima i simboličku dimenziju na njih, kao i na emocionalnu razinu zdravstvenog osoblja. To kompleksno područje obuhvaća psihoonkologija.

Psihoonkologija

Najčešći karcinomi s kojima se javlja psihijatrijski komobriditet su karcinom dojke, maligni melanom, karcinom želuca i završnog djela debelog crijeva, karcinomom pluća i karcinomom orofacijalnog područja.

Psihoonkologija, grana je suradne psihijatrije koja se bavi tim područjem, a nastoji promatrati čovjeka u cijelosti, u međusobnom djelovanju svih navedenih čimbenika te aktivno uključiti bolesnika i njegovu obitelj u terapijski proces i u participaciji donošenja zajedničkih odluka. Glavni orijentiri su:

• unaprijediti kvalitetu života nakon dijagnosticiranja bolesti,
• poboljšati suradnju i toleranciju na terapijski tretman i
• umanjiti moguće psihijatrijske komplikacije kod bolesnika i članova obitelji.

Susret s karcinomom, tretman liječenja i kasnije reintegracija s novim iskustvom u društvo, budi intenzivna emocionalna proživljavanja. Uočeno je kod mnogih onkoloških bolesnika potiskivanje neugodnih osjećaja, teškoće u izražavanju agresivnih pulzija i ljutnje, i otežana prilagođenost na okolinu.

Oko 75% bolesnika s karcinomom ima psihološke smetnje, 50 % ima anksiozne simptome, 68% ima poremećaji prilagodbe, zatim idu srednje teške i teške depresije 13%, te delirantna stanja 8%, (hospitalizirani 25 do 40%, a u terminalnoj fazi bolesti do 82%).

Najčešći karcinomi s kojima se javlja psihijatrijski komobriditet su karcinom dojke, maligni melanom, karcinom želuca i završnog djela debelog crijeva, karcinomom pluća i karcinomom orofacijalnog područja.

Timski pristup u liječnju

Kod uvođenja psihofarmaka potrebno je procijeniti intenzitet poremećaja, komobriditet, premorbidne crte ličnosti te uzeti u obzir afekciju organa koji je zahvaćen karcinomom, intenzitet prisutne boli, vrstu onkološke terapije i njihove nuspojave te mogućnost razvoja metaboličkog poremećaja

Liječenje ovisi o fazi bolesti, nivou regresije pacijenta, prisutnosti psihijatrijske simptomatologije i afekciji obiteljskog okruženja. Uglavnom ono uključuje timski pristup, kognitivno-bihejvioralnu psihoterapiju, kratku dinamsku psihoterapiju, suportivnu psihoterapiju, psihoedukaciju, opuštanje – autogeni trening, korisne komplementarne i alternativne postupke i psihofarmakoterapiju (anksiolitike, antidepresive i antipsihotike koji pojačavaju noradrenergičku, serotonergičku i dopaminergičku neurotransmisiju)

Kod uvođenja psihofarmaka potrebno je procijeniti intenzitet poremećaja, komobriditet, premorbidne crte ličnosti te uzeti u obzir afekciju organa koji je zahvaćen karcinomom, intenzitet prisutne boli, vrstu onkološke terapije i njihove nuspojave te mogućnost razvoja metaboličkog poremećaja (povećanje jetrenih enzima, hipoksija, elektrolitni disbalans).

Poseban oprez se mora očekivati kod potencijalnih interakcija sa citostaticima i antikoagulansima koji se metaboliziraju istim putovima kao i psihofarmaci. Najveći metabolički put je preko citokroma P450.

Benzodijazepini, antidepresivi i antipsihotici

Kod jače anksioznosti, uglavnom sa depresivnim simptomima, uključuju se antidepresivi. Kod psihotične produkcije uključuje se risperidon, olanzapin i kvetiapin.

Benzodijazepini kratkog i srednjeg djelovanja (alprazolam, oksazepam) s brzim nastupom se koriste kao hipnotici, a dugog djelovanja kao anksiolitici (klonazepam, diazepam i flurazepam). Kod jače anksioznosti, uglavnom sa depresivnim simptomima, uključuju se antidepresivi. Iako su SSRI (selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina), uz postupno uvođenje, sigurni, mora se imati na umu da, primjerice fluoksetin i paroksetin snažnije inhibiraju taj enzim nego fluvoksamin i sertalin, što može reducirati aktivni metabolit tamoksifena. Citalopram ima minimalan učinak na enzime P450, što rezultira slabim farmakološkim interakcijama. Oprez je potreban kod naglog prekida liječenja paroksetinom zbog razvoja sindroma sustezanja koji se manifestira kao vrtoglavica, mučnina, glavobolja, parestezija i mialgija. U liječenju anksioznosti kod delirija, ili u liječenju karcinomske boli pozitivan učinak pokazuju male doze haloperidola (1-3mg) ili olanzapina. Kod psihotične produkcije uključuje se risperidon, olanzapin i kvetiapin.

Zaključak

Ono što treba naglasiti da, uz davanje lijekova, uvijek je potrebno pronaći dovoljno vremena za razgovor, za uključivanje pacijenta kao partnera i omogućiti emocionalnu dostupnost. Kvalitetan razgovor i uvažavanje pacijenta kao ličnost, uz farmakoterapiju, nužan je čimbenik kod pristupa oboljelog od maligne bolesti.