Termin piriformisni sindrom (PS), koji je uveo Robinson 1947. godine, označava skup znakova i simptoma uzrokovanih poremećajima mišića piriformisa (MP). Budući da poremećaji MP-a dovode do iritacije/kompresije anatomskih struktura koje prolaze ispod njegova trbuha, glavni klinički znakovi i simptomi PS-a zapravo su klinički znakovi i simptomi iritacije/kompresije živčanih i vaskularnih struktura koje prolaze kroz foramen infrapiriforme: ishijadični živac/IŽ, n. gluteus inferior, n. cutaneus femoris posterior, n. pudendus, a. i v. glutea inferior te a. i v. pudenda interna.

U kliničkoj slici obično dominiraju znakovi i simptomi iritacije/kompresije IŽ-a:
-iritacija IŽ-a - bol u križima i stražnjici, ishialgija, parestezije u distribuciji IŽ-a;
- kompresija IŽ-a - bol u križima i stražnjici, ishialgija, parestezije i neurološki deficit u distribuciji IŽ-a.

Iritacija/kompresija drugih struktura može rezultirati ovim znakovima i simptomima:
- n. gluteus inferior - atrofija glutealnih mišića;
- n. cutaneus femoris posterior - bol, parestezije i smetnje osjeta u stražnjem dijelu bedra;
- n. pudendus - pudendalna neuralgija, bol tijekom seksualnog odnosa (dispareunija), seksualna disfunkcija, teškoće s mokrenjem i stolicom;
- a. glutea inferior - ishemijska bol u stražnjici;
- a. pudenda interna - bol u području vanjskih spolnih organa, međice i rektuma, seksualna disfunkcija, teškoće s mokrenjem i stolicom;
- v. glutea inferior - venska staza u glutealnom području;
- v. pudenda interna - venska staza u području vanjskih spolnih organa i rektuma.

Funkcijski/neorganski i organski poremećaji MP-a mogu uzrokovati PS: spazam, skraćenje, hipertrofija, anatomske varijacije, edem, fibroza, adhezije, hematom, atrofija, cista, burzitis, apsces, miozitis osifikans, endometrioza, tumori (funkcijski poremećaji: spazam i skraćenje MP-a). Najčešći uzroci PS-a su spazam, skraćenje i hipertrofija MP-a te anatomske varijacije MP-a i IŽ-a.

U 5-6% bolesnika s križoboljom i/ili unilateralnom ishialgijom uzrok boli su poremećaji MP-a. Dijagnoza PS-a može se postaviti na temelju anamneze, kliničke slike, kliničkog pregleda, EMNG-a, periishijadične anestetičke blokade MP-a i radioloških pretraga (MR zdjelice/MP-a; MR neurografija LS pleksusa i IŽ-a).

Terapija PS-a uključuje medikamentnu terapiju, modifikaciju aktivnosti, fizikalnu terapiju, kineziterapiju, akupunkturu, terapijske periishijadične blokade, injekcije botulinskog toksina i kirurški tretman (tenotomija MP-a, neuroliza IŽ-a).

Vjekoslav Grgić