Uvod

Kad ste anksiozni, svi procesi u vašem tijelu se ubrzaju što može biti korisno, jer znači da ste spremni na akciju i omogućava vam da reagirate brzo ako je to potrebno.

U psihijatriji je uobičajeno osjećaje straha dijeliti pojmovno na strah i anksioznost. Strah bi predstavljao duševno stanje koje nastaje zbog realne i konkretne prijeteće opasnosti, dok je anksioznost (njemački Angst; engleski anxiety; francuski angoisse) mučan, više difuzan osjećaj bojazni, tjeskobe, strepnje od nečeg ugrožavajućeg, nejasnog, skrivenog u nama. Anksioznost svatko doživljava u opasnim ili zabrinjavajućim situacijama. Kad ste anksiozni, svi procesi u vašem tijelu se ubrzaju što može biti korisno, jer znači da ste spremni na akciju i omogućava vam da reagirate brzo ako je to potrebno. Evolucijski gledano da nije anksioznosti ne bi bilo ni čovjeka. Umjerena količina anksioznosti u biti povećava mogućnosti reagiranja u teškim situacijama. Nogometaš koji nije motiviran za utakmicu ili student koji ne osjeća tremu pred ispit ne može očekivati da će dati najbolje od sebe. 

Normalna anksioznost

Anksioznost je normalna ljudska reakcija, nije ju moguće potpuno ukloniti, ali možemo naučiti živjeti s njom, kontrolirati. Normalna tjeskoba je korisna za čovjeka jer se upravo doživljajem iste pojačava spremnost pojedinca za brzo i svrsishodno djelovanje.

Anksioznost je česta ljudska emocija, a razlikuje se obzirom na karakter, intenzitet i trajanje simptoma nelagode, uznemirenosti, strepnje, tjeskobe i straha. Anksioznost je u današnje vrijeme sasvim uobičajena emocija, te je možemo opisati kao jedan kontinuum. Na jednom kraju je normalna anksioznost, svakodnevna, koja prati donošenje različitih odluka, stresovi, javni nastupi, ispitne situacije, svakodnevno smo izloženi mnogobrojnim informacijama preko televizije, interneta o mnogim neugodnim situacijama koje se odvijaju oko nas i možemo razmišljati i o tome da se takve situacije mogu i nama dogoditi. Anksioznost kao takva ima adaptivnu ulogu, stoga planiramo, razmišljamo, prilagođavamo se, izbjegavamo ili bježimo iz opasnih situacija. Svakako je važno kazati da je anksioznost normalna ljudska reakcija, nije ju moguće potpuno ukloniti, ali možemo naučiti živjeti s njom, kontrolirati. Normalna tjeskoba je korisna za čovjeka jer se upravo doživljajem iste pojačava spremnost pojedinca za brzo i svrsishodno djelovanje. Takvu vrstu, razinu anksioznosti do određene razine je osjetio svaki čovjek. Iskustvo anksioznosti je uvijek praćeno somatskim senzacijama, ali kod normalne anksioznosti znatno slabijeg inteziteta u odnosu na iste u slučaju patološke anksioznosti. 

Patološka anksioznost

Normalnu anksioznost čovjek može kontrolirati, a patološka anksioznost kontrolira čovjeka.

Anksioznost na jednom kraju kontinuuma može biti normalna, poticajna, a na drugom kraju, odnosno prema drugom kraju može prijeći u psihički poremećaj, a teško je odrediti granicu između normalne i patološke anksioznosti. Jedna osnovna razlika jest da normalnu anksioznost čovjek može kontrolirati, a patološka anksioznost kontrolira čovjeka. Anksioznost se javlja u gotovo svim psihičkim poremećajima, no treba naglasiti da u anksioznim poremećajima dominira kliničkom slikom, dok se kod ostalih poremećaja pojavljuje kao sekundarni simptom. Anksioznost postaje problem kad se pojavi u vrijeme kad ne postoji stvarna opasnost ili kad se nastavlja dugo nakon što je stresna situacija prošla. Kad se ubrzavanje procesa u vašem tijelu dogodi onda kad ne morate poduzeti nikakve akcije, osjećaj je neugodan. Tada ćete primijetiti samo loše strane anksioznosti (sve neugodne aspekte ovih tjelesnih promjena). 

Epidemiologija

Anksiozni poremećaji se mogu javiti u svim životnim dobima, no ipak najčešći su u ranim dvadesetim godinama, a češći su kod žena. Oko 8% opće populacije pati od nekog oblika poremećaja, ali samo jedna četvrtina prima adekvatnu pomoć. 

Podjela anksioznih poremećaja

U skupinu anksioznih poremećaja spada većina poremećaja koji su desetljećima bili poznati pod nazivom "neuroze" te se dijele prema uzroku tjeskobe, načinu kako se ona rješava i svakako prema kliničkoj slici. Anksiozni poremećaji se često preklapaju i međusobno, a i sa drugim psihijatrijskim poremećajima, posebice sa depresivnim poremećajem. Prema tome, postoje:

• poremećaji prilagodbe (oni su reakcija na vanjske stresore),
• disocijativni (konverzivni) poremećaji (kad osoba neželjenu anksioznost odvaja od svoje svijesti),
• somatoformni poremećaji (kada se anksioznost premješta na tjelesnu razinu) i
• anksiozni poremećaji (kada se anksioznost manifestira kao vodeći simptom).

U anksiozne poremećaje spadaju:

• generalizirani anksiozni poremećaj (intenzivna, sveprisutna briga u vezi s gotovo svakim aspektom života, udružena s tjelesnim manifestacijama anksioznosti),
• panični poremećaj sa ili bez agorafobije (ponavljajući neočekivani panični napadaji),
• agorafobija bez paničnog napadaja (anksioznost kada je osoba na mjestu ili situaciji iz kojih bi bijeg bio težak),
• specifična fobija (jednostavna fobija, iracionalan strah koji je pretjeran i javlja se pri izlaganju jasno definiranim situacijama ili objektima),
• socijalna fobija (uključuje strah od društvenih situacija),
• opsesivno kompulzivni poremećaj (opsesivne misli i kompulzivne radnje),
• akutna reakcija na stres
• posttraumatski stresni poremećaj.

Određene značajke pojedinih anksioznih poremećaja zapravo su dosta česte, a o poremećaju govorimo onda kada te smetnje predstavljaju za osobu značajno ograničenje u njenom svakodnevnom socijalnom i radnom funkcioniranju. 

Geneza anksioznosti

Postoje brojne teorije nastanka anksioznosti, a najznačajnije su psihološke i biološke. Od psiholoških teorija izdvojio bih psihodinamske, bihevioralne i kognitivne. 

Psihodinamske teorije

Psihodinamske teorije se uglavnom temelje na učenju S.Freuda koji je vrlo rano pokušao objasniti etiologiju jednog od i tada najdominantnijh psihičkih simptoma svojih bolesnika - anksioznost. Freud govori o libidu i agresivnom nagonu koji se, ukoliko nije zadovoljen, transformira direktno u anksioznost; nešto kasnije u svojim radovima smatra da se anksioznost javlja kao odgovor ega na nesvjesne impulse iz ida; anksioznost tu predstavlja signal buduće opasnosti. Tijekom određene psihoterapije cilj je povisiti toleranciju na anksioznost, odnosno razumjeti i uočiti nesvjesne izvore anksioznosti. 

Bihevioralne teorije

Bihevioralne teorije počivaju na teorijama učenja, odnosno anksiozni poremećaj je kondicionirana reakcija na okolinske uvjete. Bihevioralne teorije su našle svoju potvrdu u učinkovitim terapijskim intervencijama koje uključuju ponavljano suočavanje s izvorom straha, relaksacijske tehnike, probe ponašanja.

Kognitivna teorija

Kognitivna teorija govori o tome da su anksiozni poremećaji uvjetovani pogreškama u percepciji opasnosti.

Biološke teorije

Biološke teorije govore o sličnim regijama mozga (amigdale, hipotalamus, hipofiza) koje su uključene u nastanak različitih anksioznih poremećaja, no njihova aktivnost i međusobna povezanost poremećena je na nešto drukčiji način i u vezi s drukčijim podražajima iz realiteta.

Zaključak

Možemo zaključiti da se raspon intenziteta smetnji kreće od razine pojedinačnih simptoma koji su gotovo univerzalno-normalno ljudsko iskustvo, preko razine sindroma, do razine poremećaja. Danas s puno razloga možemo reći kako živimo u "eri anksioznosti". Suvremeni život, s povećanim obvezama, rokovima, prometnim gužvama, javnim nastupima, očekivanjima (vlastitim i tuđim), objektivnim opasnostima doveo je do povećanog javljanja anksioznosti i anksioznih poremećaja.