Uvod

Karcinom prostate je danas jedan od najčešćih karcinoma u muškoj populaciji s incidencijom od 214 bolesnika na 1000 muškaraca u Europi, te je drugi najčešći uzrok smrti od karcinoma (1). Postoje tri utvrđena faktora rizika za ovu bolest, a to su: starija dob, etnička pripadnost i nasljeđe. Dijagnostika karcinoma prostate se zasniva na digitorektalnom pregledu, određivanju serumskog prostata specifičnog antigena (PSA), te transrektalnom ultrazvuku odnosno biopsiji prostate. Karcinoma prostate se liječi kirurškim zahvatom bilo da se radi o radikalnoj prostatektomiji ili o orhidektomiji, terapijom zračenjem, odnosno hormonskom i kemoterapijom, ovisno o stadiju bolesti, općem stanju bolesnika, te znanju, sklonostima i iskustvu liječnika odnosno željama bolesnika.

Hormonska terapija karcinoma prostate

Prilikom izbora metode liječenja karcinoma prostate treba uzeti u obzir da je pored najvažnijeg cilja, a to je liječenje bolesti, odnosno produljenje života, važno i očuvanje kvalitete života u smislu održane fizičke i spolne aktivnosti.

Prije više od pola stoljeća dokazana je ovisnost karcinom prostate o muškim spolnim hormonima, te da se ova bolest može liječiti smanjenjem njihovog nivoa, odnosno blokiranjem njihovog djelovanja. To se u načelu postiže kastracijom koja može biti kirurška odnosno farmakološka, te upotrebom različitih lijekova koji se vežu za androgeni receptor i na taj način onemogućavaju djelovanje testosterona odnosno njegovog aktivnijeg oblika dihidrotestosterona. Kombinacija ovih dvaju metoda se naziva kompletna androgena blokada. Na ovaj se način pored poželjnog efekta na sam karcinom prostate ostvaruju i neki negativni efekti antiandrogene terapije na ostale dijelove tijela kojima su ovi hormoni potrebni za njihovo normalno funkcioniranje.
Karcinom prostate se tradicionalno smatrao bolešću starijih muškaraca, međutim danas zbog opće informiranosti muške populacije o ovoj bolesti, te zbog novih dijagnostičkih postupaka (prostata specifični antigen (PSA), slikovni prikazi) bolest se dijagnosticira i kod mlađih muškaraca koji su fizički i seksualno aktivni. Kod ovakvih bolesnika prilikom izbora metode liječenja odnosno terapije karcinoma prostate treba uzeti u obzir da je pored najvažnijeg cilja, a to je liječenje bolesti odnosno produljenje života, važno i očuvanje kvalitete života u smislu održane fizičke i spolne aktivnosti.

Bikalutamid

Bikalutamid od 50 mg - indiciran je u kombinaciji s kastracijom u bolesnika s metastatskim rakom prostate jer produžuje preživljenje, odnosno smanjuje smrtnost. Bikalutamid od 150 mg smanjuje rizik progresije lokalno uznapredovale ne metastatske bolesti bez obzira na primarni tretman.

Antiandrogeni su lijekovi koje se natječu s testosteronom i dihidrotestosteronom za njihov receptor u jezgri stanice. U načelu se dijele u dvije skupine lijekova steroidni i nesteroidni antiandrogeni. Bikalutamid je nesteroidni antiandrogen. U ovu skupinu lijekova spadaju još i nilutamid i flutamid. Bikalutamidovo djelovanje se zasniva na kako je već rečeno vezanju za androgeni receptor, ali pored toga i na interakciji sa različitim drugim molekulama u stanici. Bikalutamid ima dva do četiri puta veći afinitet prema androgenom receptoru u odnosu na ostale nesteroidne antiandrogene (nilutamid i flutamid). On je također potentniji u djelovanju na različite nuklearne ko-aktivatore i ko-supresore koji su važni za androgeni signalni put (2,3).  Sve ovo na kraju dovodi do inhibicije staničnih aktivnosti vezanih uz androgeni receptor odnosno poticanja apoptoze i inhibiciju rasta karcinoma prostate.
Pokazano je da bikalutamid ima povaljan omjer između efekta na karcinom prostate s jedne strane i održanju kvalitete života u različitim stadijima bolesti s druge strane. Danas se bikalutamid koristi u dozi od 50 mg zajedno sa kirurškom ili farmakološkom kastracijom (totalna androgena blokada) ili kao monoterapija od 150 mg. Bikalutamid od 150 mg kao monoterapija ima slične rezultate u preživljenju u usporedbi s bolesnicima koji su kastrirani zbog lokalno uznapredovale nemetastatske bolesti (4). Pokazano je također da i upotreba bikalutamida nakon radikalne prostatektomije odnosno iradijacije značajno smanjuje rizik od progresije bolesti, biokemijskog povrata bolesti (PSA) te pojave koštanih metastaza (5).

Prednosti bikalutamida su bolja kvaliteta života u smislu spolnosti i fizičke aktivnosti, te održane koštane gustoće. Najčešće nuspojave upotrebe bikalutamida su slične nuspojavama ostalih lijekova iz ove skupine, a tu spadaju ginekomastija i osjetljivost prsa na dodir. Međutim, za neke nuspojave pokazana je bolja tolerancija na bikalutamid u odnosu na druge antiandrogen. Tako je na primjer incidencija proljeva bila značajno niža kod bolesnika koji su primali bikalutamid i LHRH agonist u usporedbi s flutamidom i LHRH agonistom (12 naprema 26%) (6). Pokazano je također da bikalutamid ima i manju hepatotoksičnost, a i samo uzimanje lijeka jedan puta na dan se može smatrati prednošću u odnosu na flutamid koji ima kraće vrijeme poluživota i zbog toga ga je potrebno dozirati tri puta na dan.

Bikalutamid od 50 mg, indiciran je u kombinaciji s kastracijom u bolesnika s metastatskim rakom prostate jer produžuje preživljenje, odnosno smanjuje smrtnost, a bikalutamid od 150 mg smanjuje rizik progresije lokalno uznapredovale ne metastatske bolesti bez obzira na primarni tretman.

Literatura

1. Jemal A, Siegel R, Ward E i sur. Cancer statistics, 2008. CA Cancer J Clin 2008;58(2):71-96.
2. Klotz L. Maximal androgen blockade for advanced prostate cancer. Best Practice & Res. 2008;22:331-340.
3. Hodgson MC, AStapova I, Hollenberg AN et al. Activity of androgen receptor antagonist bicalutamide in prostate cancer cells is independent of NCoR and SMRT corepressors. Cancer Res. 2007;67:8388-8395.
4. Iversen P. Bicalutamide monotherapy for early stage prostate cancer: an update. J Urol 2003;170:S48-52.
5. Carswell CI, Figgitt DP. Bicalutamide: in early-stage prostate cancer. Drugs 2002;62:2471-79.
6. Schellhammer PF, Sharifi R, Block NL et al. Clinical benefits of bicalutamide compared with flutamide in combined androgen blockade for patients with advanced prostatic carcinoma: final results of a multicentre, double-blind, randomized trial British Journal of Urology 1997;80:278.