Koronarna bolest srca predstavlja jedan od vodećih uzroka smrti. Zahvat na koronarnim žilama može biti indiciran u svrhu simptomatskog liječenja i/ili produljenja preživljenja. Zahvat na koronarnim žilama može biti perkutani (percutaneous coronary intervention, PCI) ili kirurški (coronary artery bypass graft, CABG). Prilikom kirurške revaskularizacije miokarda istodobna prisutnost stenoze karotidne arterije povećava rizik perioperativnog cerebrovaskularnog inzulta (CVI). Prevalencija stenoze karotidne arterije visokog stupnja (>80%) među pacijentima koji idu na zahvat CABG je između 6 i 14%.

Predloženo je nekoliko različitih pristupa u cilju smanjenja rizika CVI-a kod pacijenata sa istodobnom stenozom karotidne arterije, uključujući simultanu karotidnu endarterektomiju (carotid endarterectomy, - CEA) i CABG, konsekutivni CEA-CABG pristup, te konsekutivno stentiranje karotidne arterije (carotid artery stenting - CAS) i CABG. Prednosti CEA u liječenju asimptomatske i simptomatske stenoze karotidne arterije u odnosu na optimalno konzervativno liječenje (optimal medical treatment – OMT) ili CAS su već dobro poznate i dokazane randomiziranim kliničkim studijama. Pacijenti kojima je indiciran CABG, a imaju istodobnu karotidnu arterijsku bolest, spadaju u visokorizičnu populaciju i optimalan terapijski pristup je još uvijek kontroverzan posljedično nedostatku randomiziranih kliničkih studija.

Harky i suradnici su usporedili kliničke ishode simultane i konsekutivne CEA i CABG kod pacijenata sa istodobnom koronarnom bolesti srca i jednostranom asimptomatskom stenozom karotidne arterije (>80%). Primarni ishod  studije bio je perioperativni CVI, dok su sekundarni ishodi bili perioperativni infarkt miokarda (MI) i 30-dnevni mortalitet. Autori su proveli opsežnu analizu literature uključujući randomizirane i nerandomizirane studije koje su uspoređivale perioperativne kliničke ishode konsekutivnog i simultanog CABG i CEA.

Identificirano je 67.953 pacijenata u 11 studija. Analiza rezultata je pokazala da nema statistički značajne razlike u incidenciji preoperativnog MI (43% vs. 37%) niti preoperativnog CVI-u (1,9% vs. 1,6%) između konsekutivnog i simultanog CABG i CEA. U kohorti simultanog CABG i CEA je bilo više pacijenata sa preoperativnom nestabilnom anginom pektoris (83% vs. 67%). Postoperativno je zabilježena značajno veća incidencija CVI-a u kohorti simultanog CABG i CEA (5,2% vs. 3,3%). Incidencija perioperativnog MI-a je bila veća u skupini konsekutivnog CABG i CEA (14% vs. 11,5%). Nije bilo značajne razlike u 30-dnevnom mortalitetu (5% u konsekutivnoj vs. 4,3% u simultanoj kohorti).

Autori su zaključili da analiza objavljenih rezultata pokazuje potencijalnu prednost konsekutivnog CABG i CEA u odnosu na simultani pristup zbog smanjenja perioperativnog CVI-a uz nešto viši rizik od perioperativnog MI-a.

Literatura

1. Harky A, Field M, Torella F: Staged vs. simultaneous coronary artery bypass graftting surgery and carotid endarterectomy – a systematic analysis and meta-analysis. SCTS March 2019, London, UK.
2. Neumann FJ,  Sousa-Uva M,  Ahlsson A et al: 2018 ESC/EACTS Guidelines on myocardial revascularization. European Heart Journal, Volume 40, Issue 2, 07 January 2019, Pages 87–165.
3. Naylor AR, Ricco JB, de Borst GJ, et al. European Society of Vascular Surgery guidelines on the management of atherosclerotic carotid and vertebral artery disease. Eur J Vasc Endovasc Surg 2018;55:3e81.